Wymianę powietrza można uzyskać przy wykorzystaniu wentylacji naturalnej, tzw. grawitacyjnej lub mechanicznej, przy czym wentylacja grawitacyjna może być stosowana w budynkach o wysokości do dziewięciu kondygnacji, natomiast w budynkach powyżej dziewięciu kondygnacji należy wykorzystywać wentylację mechaniczną.
Niezależnie zaś od stosowanego systemu istotne jest, aby spełniał on wymagania polskich norm, określających minimalną wymaganą ilość wymienianego powietrza.
Wskaźnik ten uzależniony jest od rodzaju pomieszczenia. I tak:

• dla kuchni z oknem i kuchenką gazową lub węglową konieczne jest odprowadzenie 70 m³ powietrza na godzinę.
• dla kuchni z oknem i kuchenką elektryczną, w mieszkaniu do trzech osób – 30 m³/h
• dla kuchni z oknem i kuchenką elektryczną, dla więcej niż trzech osób – 50 m³/h
• dla kuchni bez okna z kuchenką elektryczną - 50 m³/h
• dla łazienki – 50 m³/h
• dla toalety – 30 m³/h
• dla pokoju oddzielonego od kuchni, łazienki toalety więcej niż dwojgiem drzwi– 30 m³/h
• dla pomieszczenia bez okien – 15 m³/h.

Wloty do przewodów wentylacyjnych należy umieszczać w kuchniach, łazienkach, oddzielnych ubikacjach, pomieszczeniach pomocniczych bez okien i niektórych pokojach (oddzielonych więcej niż dwojgiem drzwi od przewodu wywiewnego i tych znajdujących się na wyższej kondygnacji mieszkań dwupoziomowych).

Rodzaje wentylacji

Najpowszechniej stosowana jest wentylacja naturalna, grawitacyjna, w której obieg powietrza powstaje pod wpływem różnic temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku. Powietrze ogrzane, lżejsze skupia się pod sufitem, skąd zasysane jest do kanałów wentylacyjnych i wyprowadzane przez nie z pomieszczenia. Jednocześnie poprzez specjalnie zamontowane nawiewniki lub po prostu przez nieszczelności w stolarce okiennej i drzwiowej do wnętrza napływa świeże, zimne powietrze.

Działanie wentylacji naturalnej uzależnione jest od warunków atmosferycznych - im większa jest różnica temperatur pomiędzy zewnętrzem a wnętrzem, tym większa jest siła ciągu wymuszającego obieg. Dlatego pionowe kanały wentylacyjne, odprowadzające powietrze na zewnątrz budynku, w przypadku tej metody wentylacji powinny być umieszczane w ścianach wewnętrznych. W innym wypadku (kanały w ścianach zewnętrznych) wymagają one ocieplenia materiałem termoizolacyjnym. Dzięki temu możliwe jest zachowanie temperatury odprowadzanego powietrza, niezbędnej do utrzymania obiegu.

Wprowadzanie świeżego powietrza do wnętrza budynku odbywało się najczęściej również w sposób całkowicie naturalny, przy wykorzystaniu nieszczelności w stolarce okiennej i drzwiowej. Piszę odbywało, ponieważ przy stosowanych we współczesnym budownictwie technologiach budowlanych, przy ogromnej tendencji do budowania budynków energooszczędnych, czyli szczelnych, taka forma wentylacji przestała się sprawdzać. Zawodność naturalnego dopływu powietrza mogli boleśnie odczuć właściciele mieszkań, którzy wymienili stolarkę okienną. Szczelne, współczesne okna nie przepuszczają wystarczającej ilości powietrza z zewnątrz, uniemożliwiając jego prawidłową wymianę w pomieszczeniu, dlatego konieczne jest systematyczne wietrzenie lub stosowanie okien z funkcją rozszczelnienia. Przy zaniedbaniu wietrzenia, nieodprowadzana z pomieszczeń para wodna może bardzo szybko doprowadzić do zawilgocenia ścian i powstawania grzybów.
Większe możliwości kontrolowanego napływu powietrza zapewnia stosowanie nawiewników. Umieszczane mogą być one w górnej części okna (w ramiaku lub pomiędzy ramiakiem a szybą) lub w ścianie nad oknem. Nawiewniki mogą być sterowane ręcznie lub automatycznie. Sterowane automatycznie reagują na zmiany wilgotności powietrza, różnicę ciśnień lub temperatur.

Uniezależnienie wentylacji od warunków meteorologicznych możliwe jest przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej. Obieg powietrza jest w niej wymuszony poprzez wentylatory. W budownictwie mieszkaniowym stosuje się wentylację mechaniczną wywiewną i nawiewno-wywiewną.
W wentylacji wywiewnej stosuje się wentylatory wymuszające wypływ powietrza z pomieszczeń. Dopływ powietrza odbywa się w sposób naturalny.
Wentylatory można instalować przy wlotach do kanałów wentylacyjnych lub wewnątrz kanałów. Możliwe jest także zainstalowanie jednego wentylatora centralnego, odpowiedzialnego za działanie całego systemu. Wentylatory mogą być uruchamiane ręcznie lub automatycznie, reagując np. na zmianę wilgotności powietrza lub zwiększenie zawartości dwutlenku węgla. Możliwe jest także zaprogramowanie włączania czasowego lub zsynchronizowanie włącznika wentylatora np. z włącznikiem światła.
Mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna z wymiennikiem ciepła (rekuperatorem) umożliwia nie tylko regulowanie przepływu powietrza, ale także jego temperatury.
Przez centralę nawiewno-wywiewną przepływają jednocześnie dwa strumienie powietrza – powietrze zużyte, wyprowadzane z budynku i powietrze świeże, wprowadzane do środka. W procesie tym następuje ogrzanie zimnego powietrza z zewnętrz, przez wypływające w tym samym czasie ciepłe powietrze zużyte. Pozwala to na odzyskanie do 85% ciepła, które w innych systemach wentylacyjnych jest po prostu wyrzucane z domu. Ponieważ budowa rekuperatora umożliwia przekazywanie ciepła pomiędzy strumieniami powietrza, ale nie dopuszcza do ich mieszania się, centrala spełnia też wymagania wentylacyjne, polegające na wyprowadzeniu zużytego, zanieczyszczonego powietrza z wnętrza budynku.
W rekuperatorach powietrze wprowadzane z zewnątrz jest dodatkowo oczyszczane z kurzu, pyłków i zarodników roślin w filtrze zamontowanym w części nawiewnej.

Autor: Anna Żak
fot. AERECO
Artykuł opublikowany w nr 5/2005 dwumiesięcznika Pomysł na dom